Szlachetną istotą, która bez zastanowienia stanęła po stronie Trójcy
Świętej i Najświętszej Maryi Panny, był św. Michał Archanioł (hebr.
Mika'el). Jako pierwszy z szeregów anielskich czynnie wystąpił przeciwko
buntowi Lucyfera, atakując dotychczasowego księcia aniołów z okrzykiem "Któż jak Bóg?!".
Ugodzony przez Michała Lucyfer został wraz z innymi buntownikami
strącony w otchłanie piekielne. Okrzyk archanioła był sprzeciwem wobec
pychy szatańskiej, a także deklaracją wolnej woli anielskiej oddającej
pierwszeństwo Bogu. "Któż jak Bóg?!" - któż godniejszy chwały, niż Pan Zastępów?!
Czyn św. Michała Archanioła, w naturalnej konsekwencji natury
anielskiej, wyniósł go ponad Lucyfera, oddając mu jako księciu aniołów
władzę nad wszystkimi bytami duchowymi w niebie. Działanie św. Michała
jest skierowane konsekwentnie, ze względu na jego świadomy akt woli, na
czynne zwalczanie zła, a jego moc poprzez wydarzenia u zarania dziejów
wzrosła, przerastając siłę Lucyfera. Zdaniem licznych teologów, św.
Michał Archanioł jest najważniejszą istotą po Bogu w Trójcy Jedynym i
Matce Bożej, co znajduje swój czytelny wyraz w tradycyjnym mszalnym
Confiteor.
Tradycja Kościoła wymienia św. Michała jako jednego z siedmiu aniołów
zawsze gotowych do służby i stojących przed majestatem Boga (Tb 12, 15;
Ap 1, 4). Mimo iż używamy względem niego określenia "archanioł",
sugerującego przynależność do jednej z niższych kategorii anielskich,
angelolodzy jednoznacznie zaliczają go do najwyższej kategorii aniołów
służących Bogu. Problemem spornym pozostaje, czy łaska Boga wyniosła
Michała tak wysoko po zdławieniu buntu Lucyfera, czy przynależał do
wysokiego książęcego chóru anielskiego od momentu stworzenia. W tym
przypadku "archanioł" oznacza raczej nadrzędność Michała względem innych
bytów niebiańskich niż jego przynależność do określonego chóru.
Niektóre autorytety wywodziły specjalną pozycję Michała z brzmienia jego
imienia, które można tłumaczyć jako "podobny do Boga"
Wedle Tradycji św. Michał dostąpił wraz z archaniołem Gabrielem
najwyższego wtajemniczenia w dzieło wcielenia i najwyższych godności w
niebie, był obecny w Betlejem, w czasie narodzin Jezusa Chrystusa, jako
"Boski położnik", był również istotą niebiańską wprowadzającą Matkę
Boską do nieba.
Kościół przypisuje archaniołowi Michałowi szczególną moc. "Potęga jego
jest tak wielka, że - jak powiada brewiarz rzymski - tam, gdzie św.
Michał zstępował na ziemię w postaci widzialnej, burzyło się morze i
drżała ziemia".
Jako strażnik Izraelitów św. Michał niejednokrotnie wspomagał wierny
Bogu lud: wyprowadził Żydów z Egiptu, zatopił egipską armię w Morzu
Czerwonym, zgromił proroka Balaama, wzmocnił siłę Gedeona, pomagając
jego armii pokonać armię Madianitów, otaczał wraz z innymi ognistymi
aniołami proroka Elizeusza, wyniszczył w ciągu jednej nocy armię
asyryjską Sennacheryba. Św.
Alojzy Gonzaga charakteryzuje działanie św. Michała następująco:
"Niezwyciężony św. Michał Archanioł był obecny we wszystkich
okolicznościach, ilekroć wierny lud Boży potrzebował pomocy w walce o
swoje zbawienie". Po
wygaśnięciu wybraństwa żydowskiego jego opieka rozciągnęła się na
Kościół katolicki. Dlatego św. Michał Archanioł jest opiekunem Kościoła
wojującego na ziemi (Ap 12, 7-9).
Aktywna natura św. Michała czyniła z niego wzór do naśladowania dla
licznych władców. Monarchowie i przywódcy wielu państw obrali św.
Michała swoim patronem. Spośród nich można wymienić: Święte Cesarstwo
Rzymskie, Austrię, Ruś, Rumunię, Bretanię, Kornwalię, Małopolskę i
Galicję.
Do zadań Michała Archanioła należy również wyznaczanie każdej duszy
anioła stróża. Jest także strażnikiem nieba, posiadającym klucze i wagę,
broniącym dostępu do niego niegodnym duszom. Szczególnej mocy Michała
Archanioła doświadczymy w chwili przekraczania granicy śmierci. Jego
miłość do ludzi objawia się wtedy najpełniej. O ile obecność Matki Boskiej łagodzi skutki grzechów, św. Michał wraz z aniołem stróżem chroni przed szatanem. Wraz z aniołem stróżem odprowadza duszę przed majestat Pana, uczestnicząc w sądzie szczegółowym.
Czczono go również jako strażnika ciał zmarłych i grobów, a także
cmentarzy, strzeżonych przed działaniami złych mocy (zob. Jud 9). Jego
szczególna rola w dziedzinie rzeczy ostatecznych czyniła z niego w
średniowieczu patrona kaplic cmentarnych.
Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że św. Michał jest aniołem
śmierci, aniołem zachodniej części świata, aniołem zmierzchu, a jego
zadania najpełniej realizują się, pomimo jego zdecydowania u zarania
dziejów, nie tyle w początkowej, co w końcowej fazie historii. Z tego wynika specjalna rola św. Michała w czasach ostatecznych.
