Gorzkie Żale

 

Z pośród nabożeństw ludowych Wielkiego Postu na szczególną zasługują uwagę rozpowszechnione w całym naszym kraju "Gorzkie Żale". Nabożeństwo to powstało na tle średniowiecznych misteriów, czyli scenicznych przedstawień religijnych. Po raz pierwszy odprawiono je w roku 1707 w kościele św. Krzyża w Warszawie. Stąd rozpowszechniło się ono w całej Polsce, gromadząc tłumy wiernych w kościołach naszych po południu we wszystkie niedziele, miejscami także w piątki Wielkiego Postu i w Wielki Piątek.

Treścią "Gorzkich Żali" jest żałosne rozmyślanie wśród rzewnych pieśni gorzkiej męki Jezusa Chrystusa oraz wyrażenie najgłębszego współczucia męczonemu Zbawicielowi i Matce Jego Bolesnej, jako też serdeczny żal za grzechy, które są przyczyną cierpień Pana Jezusa. Lud polski w skupieniu wielkim i z niezwykłą gorącością ducha bierze udział w tym wzniosłem nabożeństwie, odprawianem z wielką uroczystością przed wystawionym Najświętszym Sakramentem.

Każda z trzech części "Gorzkich Żali" składa się z hymnu, w którym rozważamy poszczególne momenty Męki Pańskiej, z lamentu duszy, w którym serce nasze, na wskroś przejęte współczuciem, bezpośrednio zwraca się do cierpiącego Jezusa oraz z pełnej żałości rozmowy duszy naszej z Matką Bolesną.

Serdeczne pienia "Gorzkich Żali" obfitują we wzruszające porywy wiary, skruchy i miłości.

Nabożeństwo kończy się pięciokrotnym odśpiewaniem inwokacji:

"Któryś cierpiał za nas rany,
Jezu Chryste, zmiłuj się nad nami." 

 Rok Boży w liturgii i tradycjach Kościoła świętego, Katowice 1931 r.