"Vexilla Regis prodeunt" – Sztandary Króla wznoszą się

 

   „Vexilla Regis prodeunt” („Sztandary Króla wznoszą się”) to hymn nieszporny na okres od Niedzieli Męki Pańskiej do Wielkiego Czwartku. Jest on również śpiewany w tradycyjnym rycie w Wielki Piątek podczas procesji do Grobu Pańskiego (ale do reformy Bugniniego z 1955 roku, z której znika ów hymn) oraz w Święto Podwyższenia Krzyża Świętego.

Autorem tego przepięknego hymnu jest św. Wenancjusz Fortunat (Venantius Honorius Clementianus Fortunatus, 530 - ok. 600), poeta łaciński, urodzony w okolicach Treviso, w północnych Włoszech (w tej samej prowincji urodził się św. Pius X), później biskup Poitiers we Francji.

Oto obecna wersja hymnu:

1. Vexilla Regis prodeunt, fulget Crucis mysterium, qua vita mortem pertulit, et morte vitam protulit. 2. Quae vulnerata lanceae mucrone diro criminum, ut nos lavaret crimine, manavit unda et sanguine. 3. Impleta sunt quae concinit David fideli carmine, dicendo nationibus: regnavit a ligno Deus. 4. Arbor decora et fulgida, ornata Regis purpura, electa digno stipite tam sancta membra tangere. 5. Beata, cuius brachiis pretium pependit saeculi: statera facta corporis, tulitque praedam tartari. 6. O Crux ave, spes unica, hoc Passionis tempore!* piis adauge gratiam, reisque dele crimina. 7. Te, fons salutis Trinitas, collaudet omnis spiritus: quibus Crucis victoriam. Largiris, adde praemium. Amen. *In Festo Exaltationis Sanctae Crucis cantatur: “in hac triumphi gloria”.

1. Sztandary Króla wznoszą się: Tajemny krzyża błyszczy trzon, Kędy poniosło życie śmierć, Zdobywszy życie przez swój zgon. 2. Zranione przez okrutny spiż Oszczepu, aby brud i zło Grzechu z nas obmyć, życie to Spłynęło wodą razem z krwią. 3. Więc się spełniło, o czym już W pieśni swej Dawid wieścić mógł, Narodom ogłaszając wszem: Z krzyża królować będzie Bóg. 4. O smukłe, święte drzewo ty, Zdobne w szkarłatną Króla krew; By członków świętych tknąć swym pniem, Wybrane godnie z wszystkich drzew. 5. Szczęsne, że na ramionach twych Na okup świata zawisł trup, Któremuś wagą stało się, By z paszczy piekieł wyrwać łup. 6. Krzyżu, nadziejo jedna, bądź Błogosławiony w męki czas* Pobożnym łask przymnożyć racz I wytęp zbrodnie w winnych nas. 7. Trójco, zbawienia w Tobie zdrój; Niechaj Cię duch uwielbia nasz: Komu w zwycięstwie krzyża dział Temu nagrodę także dasz. Amen. *Na święto Podwyższenia Krzyża (14 września) śpiewa się: „W tym świętym dniu triumfu, chwały”.

Za: Mszał rzymski z dodaniem nabożeństw nieszpornych (o. Lefebvre OSB, 1949 rok), s. [12-13].

W 1632 roku Papież Urban VIII dokonał reformy brewiarza, która polegała przede wszystkim na zmianie słów niektórych tekstów liturgicznych. Od tamtej pory, choć już wcześniej śpiewano hymn pomijając 2, 7 i 8 zwrotkę, a dodając doksologię (obecne zwrotki 7 i 8), tekst Vexilla Regis wygląda jak wyżej.

Dla zainteresowanych historycznymi zmianami, które zaszły były w liturgii rzymskiej, oto tekst hymnu w pierwotnej swej wersji, takiej, jaką ułożył ją św. Wenancjusz (oprócz zwrotek 9 i 10, czyli doksologii kończącej większość hymnów brewiarzowych, dodanych później):

1. Vexilla Regis prodeunt,
fulget Crucis mysterium,
quo carne carnis conditor
suspensus est patibulo.

2. Confixa clavis viscera
tendens manus, vestigia,
redemptionis gratia
hic immolata est hostia.

3. Quo vulneratus insuper
mucrone diro lanceae,
ut nos lavaret crimine,
manavit unda et sanguine.

4. Impleta sunt quae concinit
David fideli carmine,
dicendo nationibus:
regnavit a ligno Deus.

5. Arbor decora et fulgida,
ornata Regis purpura,
electa digno stipite
tam sancta membra tangere.

6. Beata, cuius brachiis
pretium pependit saeculi:
statera facta corporis,
praedam tulitque tartari.

7. Fundis aroma cortice,
vincis sapore nectare,
iucunda fructu fertili
plaudis triumpho nobili.

8. Salve, ara, salve, victima,
de passionis gloria,
qua vita mortem pertulit
et morte vitam reddidit.

A oto kompozycja hymnu na cztery głosy autorstwa Franciszka Guerrero (†1599), wybitnego kompozytora hiszpańskiego doby kontrreformacji, w wykonaniu zespołu Musica ficta, pod batutą Raúla Mallavibarreny (najbardziej jednak polecam wykonanie tejże wersji przez Katedralny Chór Westminster):

Same słowa hymnu tego wystarczą jako źródło pobożnych rozważań w tym okresie liturgicznym.

Pelagiusz z Asturii

Za: https://pelagiusasturiensis.wordpress.com/2014/04/08/vexilla-regis/