Mam przyjemny obowiązek wyrażenia wdzięczności wobec wszystkich osób,
które mi pomagały zbierać materiał do tej książki — w tym dyrekcji i
bibliotekarzy różnych archiwów i bibliotek, w których pracowałem.
Podziękowania kieruję szczególnie do dr. Severina Grilla, bibliotekarza
klasztoru kartuzów w Heiligenkreuz (Austria), oraz ojca Alberta Colungi w
hiszpańskiej Salamance. Pewnych użytecznych informacji udzielili mi
życzliwie historycy dominikańscy: Angelus Walz i M. H. Vicaire. Wyrażam
głęboką wdzięczność sir Sidneyowi C. z Londynu, panu
Walterowi Garrettowi z Baltimore i panu Johnowi Frederickowi Lewisowi z
Filadelfii za udzielenie mi dostępu do ich prywatnych bibliotek. Moje
badania podejmowane w Londynie stały się znacznie łatwiejsze dzięki
ciągłej uczynności pana Francisa Wormalda, asystenta kustosza w dziale
rękopisów British Museum. Szczególny dług wdzięczności odczuwam wobec
Jego Eminencji Wielce Czcigodnego Bartholomew J. Eustace’a, biskupa
Camden, za jego zachęty i cenne sugestie.
Rękopis został dostosowany do wymagań wydawcy w dużej mierze dzięki
uprzejmości różnych ojców z wydziału Providence College; z kolei ojciec
William A. Hinnebusch, kompetentny badacz dominikańskiej historii
średniowiecza, oddał mi wielką przysługę swoją krytyką i pomocą w
poprawianiu korekt. Wyrażam wdzięczność panu Clementowi Wagnerowi za
podjęcie się wydania książki w bardzo niekorzystnym czasie, a jemu
zdolnemu redaktorowi, panu Thomasowi J. Kennedy’emu, za cierpliwość i
ogólną pomoc, zwłaszcza w przygotowaniu skorowidza.
Pomimo całej tej pomocy dzieło nie zostałoby zapewne ukończone, gdyby zabrakło niesłabnącego zainteresowania, okazywanego od chwili jego rozpoczęcia przez wielebnego T. S. McDermotta OP, prowincjała prowincji św. Józefa. Jego nieprzerwane zainteresowanie było dla mnie silnym bodźcem, a niewyczerpana hojność umożliwiła przeprowadzanie obszernego programu fotokopiowania i mikrofilmowania średniowiecznych rękopisów.
Niektóre punkty w książce mogą wymagać krótkiego wyjaśnienia. Terminów „liturgia”, „ryt”, „uzus” itd. używam czasami w ich ścisłym znaczeniu, ale częściej jako synonimów. Było to pożądane w celu uniknięcia ciągłego używania słowa „ryt”. Podobnie w całej książce rzadko zaznaczano przynależność zakonną (OP, OSB itd.), aby oszczędzić miejsce i pominąć częste powtórzenia. Informacje te zamieszczono w skorowidzu. Wszystkie odesłania do Analecta Ordinis Praedicatorum odnoszą się najpierw do kolejnego roku serii wydawniczej, a następnie do roku publikacji; w żadnym wypadku nie stosowano mylącej numeracji „tomów”. A zatem zapis „IV (1896)” oznacza czwarty rok serii wydawniczej, 1896 rok. Systemu kolejnych lat wydawcy Analecta używają od pierwszego numeru do ostatniego; natomiast systemu tomów nie stosowali przez cały czas.
Aby uniknąć pomyłek, o konwencie dominikańskim mówię jednolicie jako o klasztorze, ponieważ słowo to jest powszechnie używane w języku angielskim jako określenie domu zakonnego mężczyzn. Takie zastosowanie jest usprawiedliwione występowaniem w brewiarzu dominikańskim; co więcej, swoje domy określają tak augustianie i franciszkanie, chociaż podobnie jak dominikanie nie są mnichami, lecz braćmi zakonnymi. Na koniec, chociaż temat konfraterni nie należy ściśle do liturgii, jednak z racji ich powiązań z nią zwracałem od czasu do czasu uwagę na pewne nieznane ogólnie fakty.
Ponieważ nie przyjąłem wszystkich zgłaszanych mi sugestii, odpowiedzialność za poglądy wyrażane w tej książce i za wszelkie błędy, które mogą w niej być zawarte, ponoszę wyłącznie ja.
SKRÓTY
Acta Cap. Gen.: Acta Capitulorum Generalium Ordinis Prædicatorum. Cf. MOPHActa SS.: Acta Sanctorum Bollandiana
AER: Martène, De antiquis Ecclesiæ ritibus
AFH: Archivum Franciscanum Historicum
AFP: Archivum Fratrum Prædicatorum
ALKM: Archiv für Litteratur und Kirchengeschichte des Mittelalters
AOP: Analecta Ordinis Prædicatorum
BOP: Bullarium Ordinis Prædicatorum
CE: Catholic Encyclopedia
DACL: Dictionnaire d’archéologie chrétienne et de liturgie
MOPH: Monumenta Ordinis Fratrum Prædicatorum Historica
PL: Patrologiæ Latinæ Cursus Completus (Migne)
QF: Quellen und Forschungen zur Geschichte des Dominikanerordens in Deutschland
SSOP: Quétif-Echard, Scriptores Ordinis Prædicatorum
SPIS TREŚCI
Wstęp Jego Eminencji Bartholomew J. Eustace’a S.T.D.Przedmowa autora i skróty
Rozdział I. Liturgie Kościoła zachodniego
Rozdział II. Założenie dominikanów jako kanoników regularnych
Rozdział III. Początki życia konwentualnego dominikanów
Rozdział IV. Dominikańskie rękopisy liturgiczne sprzed Humberta
Rozdział V. Brewiarz–antyfonarz
Rozdział VI. Przyjęcie ujednoliconej liturgii
Rozdział VII. Data jednolitego oficjum
Rozdział VIII. Komisja czterech braci
Rozdział IX. Korekta Humberta
Rozdział X. Kalendarz dominikański
Rozdział XI. Msza według Humberta
Rozdział XII. Liturgia godzin według Humberta
Rozdział XIII. Kompleta i procesja Salve Regina
Rozdział XIV. Źródła rytu dominikańskiego
Rozdział XV. Wpływ rytu dominikańskiego
Rozdział XVI. Kościół formalnie zatwierdza ryt dominikański
Rozdział XVII. Liturgia w czternastym wieku
Rozdział XVIII. Schyłek średniowiecza
Rozdział XIX. Szesnasty wiek: rewizja z Salamanki
Rozdział XX. Szesnasty wiek (ciąg dalszy)
Rozdział XXI. Rewizja Paolo Castrucciego
Rozdział XXII. Siedemnasty wiek
Rozdział XXIII. Antonin Cloche
Rozdział XXIV. Liturgia w ubiegłym wieku
Rozdział XXV. Reforma Piusa X
Tłumaczenie: Dominika Krupińska
